Háskólamenntun má ekki vera afgangsstærð

2013.5.28 - SME skodun1

Flestir eru sammála um að stefna í menntamálum vegi þungt í vegferð þjóða að bættum lífskjörum. Breitt aðgengi að menntun eflir samkeppnishæfni og verðmætasköpun auk þess að stuðla að fjölþættum samfélagslegum framförum. Um þessi sjónarmið hefur ríkt almenn sátt á Íslandi og fjárfesting í menntun verið með hæsta móti í alþjóðlegum samanburði.

Í kjölfar breyttra aðstæðna í fjármálum hins opinbera hafa stjórnvöld neyðst til að draga úr framlögum til málaflokksins. Þar sem tæplega fimmtungi af opinberum útgjöldum er varið í menntamál voru þær aðgerðir fyrirsjáanlegar og óumflýjanlegar. Hagræðingin hefur þó skipts með ólíkum hætti á milli skólastiga, þar sem verulegur samdráttur í fjárframlögum hefur átt sér stað á framhalds- og háskólastigi en tiltölulega lítill á grunnskólastigi.

Þetta endurspeglast vel í þeirri staðreynd að á síðasta ári var Ísland eina landið innan OECD þar sem fjárframlög á hvern nemenda í grunnskólanámi voru hærri en á hvern nemenda í háskólanámi. Ennfremur hefur raunframlag á hvern nemenda í háskóla dregist saman um 31% síðustu 15 ár á sama tíma og framlag á hvern grunnskólanema hefur aukist um 29%. Með hliðsjón af mikilvægi háskólastarfs fyrir nýsköpun, rannsóknar- og þróunarstarf er hætt við að áframhaldandi þróun af sama toga dragi verulega úr vaxtartækifærum Íslands á komandi árum.

Þrátt fyrir að viðfangsefnið sé krefjandi virðist sem enn séu ýmis tækifæri til hagræðingar í menntamálum. Námsár í grunn- og framhaldsskólum eru t.a.m. fleiri en í flestum samanburðarlöndum. Kostnaður á hvern nemenda meðal smærri grunnskóla landsins er einnig afar ólíkur, sem bendir til möguleika til aukins rekstraraðhalds á meðal þeirra sem standa sig verr. Þá fer mun stærra hlutfall af kostnaði við grunnskólakerfið í stoðþjónustu en hjá nágrannaríkjum okkar. Þessar staðreyndir, ásamt fleiri þáttum sem bent hefur verið á í umræðu um menntamál á undanförnum misserum, gefa til kynna að skynsamlegra væri að horfa til annarra skólastiga en háskólans þegar kemur að frekari hagræðingu.

Hagræðingaraðgerðir á grunnskólastigi eru vitaskuld viðkvæmt viðfangsefni og umræðan hefur því að miklu leyti setið föst. Til að snúa við þeirri þróun að háskólanám sé afgangsstærð í menntamálum þarf að opna umræðuna og leita uppbyggilegra langtímalausna. Staðreyndirnar liggja á borðinu og margt bendir til að hægt sé að bæta menntakerfið án þess að skerða kjör kennara eða draga úr gæðum námsins. Þetta tækifæri ber að nýta, sér í lagi ef það kemur í veg fyrir frekari niðurskurð í háskólamenntun.

Skoðunina í heild sinni má nálgast hér

Í skoðuninni kemur m.a. fram að:

  • Ísland er eina OECD landið sem ver minni framlögum til hvers háskólanema en grunnskólanema, en það er fyrst og fremst drifið af lágum framlögum til háskólamenntunar.
  • Undanfarin 15 ár hafa framlög á hvern háskólanema dregist saman um 31% á sama tíma og framlög til hvers grunnskólanema hafa aukist um 29%.*
  • Til að tryggja verðmætasköpun og samkeppnishæft vinnuafl til lengri tíma er nauðsynlegt að efla háskólastarf og nýsköpun.
  • Umtalsvert tækifæri fælist í styttingu námstíma að háskólastigi.
  • Vegna strjállar byggðar verður illa komist hjá því óhagræði sem fylgir smærri skólum. Samanburður á milli skóla af sömu stærð gefur þó til kynna að víða megi bæta rekstrarframmistöðu verulega.
  • Kostnaður á hvern grunnskólanema er ríflega 30% hærri hér en meðaltal OECD, en 60% af því fráviki skýrist af mun hærri kostnaði við stoðþjónustu.
  • Umbætur í grunnskólakerfinu gæfu svigrúm til kjarabóta og bættra starfsskilyrða kennara samhliða betri nýtingu fjármuna.
  • Stjórnvöld, sveitarfélög og aðrir hagsmunaaðilar þurfa að taka höndum saman um heildstæða endurskoðun á menntakerfinu.

*Mælt sem fjárframlag á hvern nemanda sem hlutfall af vergri landsframleiðslu á mann

 


Skoðunina í heild sinni má nálgast hér

Tengt efni:

Tengt efni

Úthlutað úr Framtíðarsjóði Viðskiptaráðs 

Sex verkefni fengu styrk úr Framtíðarsjóði Viðskiptaráðs Íslands
23. feb 2024

Fimm staðreyndir inn í kjaraviðræður

Gunnar Úlfarsson, hagfræðingur hjá Viðskiptaráði, skrifar um fimm staðreyndir ...
24. jan 2024

Engan ærsladraug í Karphúsið

Ari Fenger, formaður Viðskiptaráðs, fer yfir stöðu mála í kjaraviðræðum aðila ...
29. jan 2024