Viðskiptaráð ÍslandsAð eiga kökuna og borða hana
Stjórnvöld standa nú í erfiðum samningaviðræðum við háskólamenntaða opinbera starfsmenn. Grunnstefið í kröfugerð þeirra er að launahækkanir þurfi að vera umfram það sem samið hefur verið um á almennum vinnumarkaði.
Sé litið með heildstæðum hætti á launakjör kemur í ljós að opinberir starfsmenn njóta margvíslegra réttinda sem launþegum á almennum vinnumarkaði standa ekki til boða. Þetta er í andstöðu við vilja almennings sem telur að réttindi þessara tveggja hópa eigi að vera sambærileg.
Samanburður réttinda leiddi eftirfarandi í ljós:
- Lífeyrisréttindi opinberra starfsmanna eru um tvöfalt hagstæðari en annarra. Samkvæmt lögum eiga þeir rétt á 15,4% mótframlagi atvinnurekanda samanborið við 8% fyrir almenna launþega.
- Starfsöryggi opinberra starfsmanna er meira en annarra. Í kjölfar falls fjármálakerfisins fækkaði stöðugildum um 7% á almennum vinnumarkaði samanborið við 1,3% hjá hinu opinbera.
- Orlofsréttindi eru að jafnaði ríflegri fyrir opinbera starfsmenn þar sem miðað er við aldursár en ekki starfsaldur hjá vinnuveitanda við ákvörðun orlofsréttinda.
- Veikindaréttur er mun ríflegri hjá hinu opinbera. Opinberir starfsmenn eiga rétt á 119 launuðum veikindadögum eftir sex mánuði í starfi samanborið við tólf daga á almennum vinnumarkaði.
- Fæðingarorlof eru hagstæðari hjá hinu opinbera. Starfsmenn þess ávinna sér inn rétt til orlofslauna, öfugt við starfsfólk á almennum vinnumarkaði, og eiga almennt rétt á ríflegri fæðingarstyrkjum.
- Réttur til endur- og símenntunar er almennt mun víðtækari hjá hinu opinbera en á almennum vinnumarkaði.
- Yfirfærsla réttinda er meiri þar sem starfsaldur hjá hinu opinbera telst vera samanlagður starfstími hjá öllum vinnuveitendum. Á almennum vinnumarkaði er mun sjaldgæfara að áunnin réttindi fylgi starfsmönnum á milli vinnuveitenda.
Almenningur telur að opinberir og almennir starfsmenn eigi að njóta sambærilegra réttinda. Í nýlegri skoðanakönnun töldu 80% svarenda að starfsöryggi eigi að vera sambærilegt. Þá töldu 89% svarenda að lífeyrisréttindi eigi að vera sambærileg.
Nýta ætti þær kjaraviðræður sem nú standa yfir til að jafna leikvöllinn þegar kemur að réttindum launafólks á almennum og opinberum vinnumarkaði. Að öðrum kosti er ekki unnt að réttlæta launahækkanir umfram það sem samið hefur verið um fyrir aðra.