Samráð við atvinnulífið lykilþáttur í loftslagsstefnu

Viðskiptaráð hefur tekið til umsagnar ofangreind frumvarpsdrög. Með frumvarpinu, sem felur í sér heildarendurskoðun á núgildandi löggjöf, er stefnt að því að stjórnsýsla loftslagsmála verði efld og skilvirk innleiðing aðgerða tryggð. Viðskiptaráð er fylgjandi því að lög um loftslagsmál séu endurskoðuð með það fyrir augum að auka skýrleika og meta árangur núverandi stefnu bæði út frá kostnaði og ávinningi aðgerða stjórnvalda í málaflokknum.

Í frumvarpinu er gert ráð fyrir endurskilgreiningu verkefna stofnana ríkisins í tengslum við loftslagsmál. Þar segir að nýjar stjórnsýslunefndir, svo sem Landsnefnd um vísindastarf vegna loftslags­breytinga, samhæfingarhópur og framkvæmdahópur um loftslagsaðgerðir, geti kallað á aukin útgjöld. Þá segir jafnframt í greinargerð með frumvarpinu að kanna þurfi svigrúm til útgjalda vegna aðlögunaraðgerða samhliða fjármögnun annarra loftslagsaðgerða. Í frummati frum­varpsins var þó ekki gert ráð fyrir útgjalda- eða tekjubreytingum og engar líkur taldar á áhrifum á samkeppnis­skilyrði. Að mati Viðskiptaráðs er sú niðurstaða óraunhæf, enda kallar frumvarpið á umtalsverð útgjöld og aukna umsýslu. Að mati ráðsins ætti að kostnaðarmeta þessi áhrif áður en frumvarpið verður lagt fram á Alþingi.

Viðskiptaráð hefur á undanförnum árum unnið greiningar á efnahagslegum áhrifum loftslagsaðgerða stjórnvalda. Í úttekt ráðsins á aðgerðaráætlun í loftslagsmálum kom fram að um tveir þriðju fyrirhugaðra aðgerða hefðu neikvæð efnahagsleg áhrif, m.a. í formi aukinnar skattheimtu, meiri reglubyrði og hærri útgjalda ríkisins. [1] Niður­stöðurnar undirstrika mikilvægi þess að bæði kostnaður og ávinningur loftslags­aðgerða sé metinn. Að öðrum kosti er hætta á að íþyngjandi aðgerðir verði innleiddar með takmörkuðum árangri, sem veikja samkeppnishæfni atvinnulífsins og draga úr getu þess til að fjárfesta í grænum lausnum sem draga úr útblæstri. Því er mikilvægt að stjórnvöld skapi atvinnulífinu raunhæft svigrúm til fjárfestinga en forðist óhóflega skattheimtu eða reglubyrði á grundvelli loftslagsmála.

Samkeppnishæfni Íslands er lykilforsenda grænna umbreytinga hérlendis. Á undan­förnum árum hefur Evrópusambandið (ESB) lagt aukna áherslu á að loftslagsaðgerðir verði útfærðar á þann hátt að neikvæð efnahagsleg áhrif þeirra séu lágmörkuð, ellegar muni lífsgæði í álfunni skerðast til lengri tíma litið. [2] Þessi nálgun er sérlega mikilvæg fyrir Ísland, þar sem verðmætasköpun er þegar umhverfisvæn og hlutfall endurnýjanlegrar orku margfalt hærra en innan ESB. Svigrúm til frekari samdráttar í losun er því minna en annars staðar og hætta á að háleitum markmiðum verði aðeins náð með þyngri byrðum á íslenskt samfélag en gert er annars staðar.

Mikilvægt er að stjórnvöld taki mið af þessari sérstöðu Íslands og forðist að setja strangari reglur eða viðbótarkvaðir en tíðkast í samanburðarlöndum, því slíkt myndi skerða samkeppnishæfni og draga úr fjárfestingargetu í grænni tækni og innviðum. Þess í stað ættu stjórnvöld að sækjast eftir undanþágum frá alþjóðlegum skuld­bindingum þar sem því verður við komið í ljósi sérstöðu landsins sem felst einkum í háu hlutfalli endurnýjanlegra orkugjafa, litlum útblæstri á hverja einingu skapaðra verðmæta, og mikilvægis flug- og skipasamgangna fyrir hagkerfið. [3]

Viðskiptaráð gagnrýnir að í frumvarpinu sé hvorki kveðið skýrt á um samráð við atvinnulífið við gerð og endurskoðun loftslagsstefnu né að atvinnulífið eigi fulltrúa í loftslagsráði, líkt og raunin er í dag. Slíkt samráð er lykilatriði, bæði vegna sérþekkingar atvinnulífsins á tæknilegum lausnum og vegna efnahagslegra áhrifa loftslagsaðgerða á atvinnulíf. Þá áréttar Viðskiptaráð að skýrt kostnaðar- og ábatamat fylgi aðgerðaáætlunum í samræmi við ákvæði gildandi laga. Í núverandi aðgerða­áætlunum hefur slíkt mat verið ófullnægjandi og einungis hluti aðgerða metinn á grundvelli efnahagsáhrifa og ábata aðgerða. Án mats á kostnaði og ávinningi aðgerða er ómögulegt að tryggja gagnsæi, byggja upp breiða samstöðu um nauðsynlegar aðgerðir og liðka fyrir nýjum lausnum sem geta skipt sköpum í því markmiði að draga úr útblæstri.

Að framangreindu virtu leggur Viðskiptaráð áherslu á eftirfarandi atriði:

• Lögfest verði að kostnaður og ábati loftslagsaðgerða skuli áætlaður
• Atvinnulífið hafi virka aðkomu að mótun stefnu og aðgerðaáætlana
• Tekið verði mið af sérstöðu Íslands og samkeppnishæfni atvinnulífs varin
• Forðast skuli óþarfa útgjaldaaukningu og umsýslubyrði sem dregur úr getu fyrirtækja til grænna fjárfestinga og orkuskipta

Umsögnin í heild sinni má lesa hér.