Svar við bréfi Ernu

19. ágú 2024

Erna Bjarnadóttir, hagfræðingur hjá Mjólkursamsölunni, ritaði á fimmtudaginn síðastliðinn svargrein við grein minni Talsmenn tolla gefa engan afslátt, þar sem ég fjallaði um þá gagnrýni sem komið hafði fram á úttekt Viðskiptaráðs um tolla á innflutt matvæla. Erna fer um víðan völl í greininni, gagnrýnir málflutning minn og Viðskiptaráðs og óskar að lokum svara við spurningum sem hún varpar fram í greininni. Hér koma þau.

Ragnar Sigurður Kristjánsson, sérfræðingur á hagfræðisviði hjá Viðskiptaráði.

Tenglar

Af orðalagi og heimildum

Erna byrjar á því að tala um að það kveði við annan tón þar sem að niðurstaða úttektar Viðskiptaráðs hafði verið umorðuð úr „allt að 43% lægra matvöruverð án tolla“ í „verð á sumum matvörum myndi lækka um allt að 43% ef tollar væru afnumdir.“ Undirritaður sér í raun ekki mun á fullyrðingunum tveimur, enda draga þær báðar fram þá niðurstöðu okkar að afnám tolla leiði til allt að 43% verðlækkunar á matvörum. Við birtum alla útreikninga að baki úttektar okkar og stöndum við niðurstöðuna.

Þá næst dregur Erna í efa að síðustu umfangsmiklu niðurfellingar á tollum hafi skilað sér til neytenda. Máli sínu til stuðnings vísar hún í frétt sem hún fann „í fljótheitum“ á vef DV, en þar er vitnað í tilkynningu frá verðlagseftirliti ASÍ sem hélt því gagnstæða fram. Á sama tíma virðist Erna hundsa þær heimildir sem lagðar voru fram í fyrri grein minni. Þar vitna ég í rannsókn sem unnin var af Hagfræðistofnun Háskóla Íslands að beiðni forsætisráðuneytisins. Niðurstaða rannsóknarinnar er að niðurfelling tolla hafi sannarlega skilað sér til neytenda. Ég eftirlæt lesendum að meta hvor heimildin sé traustari.

Íslenskar afurðir blómstra við samkeppni

Erna veltir því síðan upp hvernig neytendur eigi að hagnast á niðurfellingu tolla, öðruvísi en að hætta að kaupa íslenskar matvörur. Við því er í raun einfalt svar. Neytendur hagnast vegna þess að aukin samkeppni skilar sér í lægra vöruverði og auknum gæðum allra matvara, líka þeirra íslensku.

Þá spyr Erna í greininni hvers vegna Viðskiptaráð vilji ekki kannast við að samhliða niðurfellingu tolla á tómata, gúrkur og paprikur hafi verið teknar upp beingreiðslur til framleiðenda. Þetta verður að teljast sérstakt, þar sem að Björn Brynjúlfur Björnsson, framkvæmdastjóri Viðskiptaráðs, ræddi þetta atriði í samtali við Ernu sjálfa í Reykjavík Síðdegis á Bylgjunni. Þar sagði hann að Viðskiptaráð væri til viðræðu um að auka niðurgreiðslur á móti niðurfellingu tolla.

Aukið viðskiptafrelsi, til hagsbóta fyrir alla

Síðan óskar Erna eftir frekari skýringum á því hvað Viðskiptaráð eigi við með að því að tollar séu felldir niður, hvort það eigi að gera það einhliða eða gagnvart ákveðnum ríkjum með viðskiptasamningum. Því er sjálfsagt að svara: Viðskiptaráð vill einhliða niðurfellingu.

Einhliða niðurfelling gerir Íslandi samstundis kleift að njóta ávinnings viðskiptafrelsis í formi lægra vöruverðs og aukins vöruúrvals. Reynsla annarra ríkja hefur sýnt að slík aðgerð fórnar engu þegar kemur að markaðsaðgengi útflytjenda síðar meir.

Nýja-Sjáland er dæmi um árangur þessarar leiðar. Þar voru innflutningstollar einhliða lækkaðir og innflutningstakmarkanir afnumdar á níunda áratugnum. Síðan þá hafa þarlend stjórnvöld gert fjölmarga hagfellda fríverslunarsamninga. Í þeim samningaviðræðum hafa stjórnvöld Nýja-Sjálands bent á eigin niðurfellingu sem röksemdafærslu fyrir því að viðsemjendur þeirra ættu að gera slíkt hið sama.

Í kjölfar aðgerðanna hefur nýsjálenskur landbúnaður blómstrað. Greinin er nú alþjóðlega samkeppnishæf og hefur vaxið hratt. Reynsla Nýsjálendinga sýnir að til lengri tíma litið skilar niðurfelling tolla ekki bara ávinningi fyrir neytendur heldur einnig fyrir þær atvinnugreinar sem losna undan fjötrum haftabúskapar.

Af frændum okkar í Færeyjum

Í umræðum um Færeyjar, sem ég benti á í fyrri grein minni að leggðu enga tolla á Evrópusambandið, stærsta útflytjanda á vörum til Færeyja, að frátöldu lambakjöti og ferskum mjólkurvörum, nefnir Erna eðlisólíkt samband annars vegar Færeyja og ESB og hins vegar Íslands og ESB. Það er rétt athugun, en í henni felast ekki rök fyrir að viðhalda tollum.

Að lokum segir Erna svo að Viðskiptaráð hafi ekki enn svarað hvers vegna vöruverð sé almennt hátt hér á landi, jafnvel á vörum sem koma tollfrjálst til landsins. Fyrir því eru bæði margar og augljósar ástæður sem hafa ekkert með tolla að gera. Í engri þeirra felast hins vegar rök fyrir því að viðhalda tollum á matvörur og halda verði þeirra hærra en ella.

Í umræðu um tolla er auðvelt að sjá ekki skóginn fyrir trjánum. Hægt er að draga ýmislegt fram sem rök fyrir himinháum tollum á innflutt matvæli, líkt og samningsstöðu gagnvart ESB og hátt verð annarra vörutegunda. Það breytir hins vegar ekki þeirri staðreynd að tollar eru í eðli sínu ofurskattar á innflutt matvæli sem bitna verst á neytendum. Afnám tolla myndi lækka matvöruverð og auka vöruúrval í íslenskum verslunum.

Höfundur starfar sem sérfræðingur á hagfræðisviði hjá Viðskiptaráði